چیزی از اینترنت حذف نمی‌شود!
وقتی پیامی می‌فرستیم یا عکسی منتشر می‌کنیم باید به این توجه کنیم که چیزی از اینترنت حذف نمی‌شه!
مدت‌هاست که مساله حذف محتوا از اینترنت دیگه مطرح نیست چون می‌دونیم در عمل چیزی از اینترنت حذف نمی‌شه. وقتی از «اینترنت» می‌گیم منظورمون همین استفاده‌های روزمره مثل شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها و پیام‌رسان‌هاست.
ولی من که چیزی برای پنهان کردن ندارم
در این مورد قبلاً صحبت کردیم که چرا حریم شخصی توی زندگی آنلاین ما مهمه. با این همه، موضوع در این نوشته این نیست که آیا شما حریم شخصی رو مهم می‌دونید یا خیر. موضوع اینه که آگاه باشید که چیزی که روی اینترنت قرار می‌گیره خیلی سخت می‌شه واقعاً حذف کرد.
اینترنت واقعاً فراموش نمی‌کنه. نمونه‌های مختلفی هم هست. یک توییت ظاهرا جوک در ده سال پیش می‌تونه شما رو از مجری اسکار بودن محروم کنه.
Casey Newton
این موضوع فقط مربوط به سلبریتی‌ها نیست. هر کسی در سطح خودش ممکنه با عدم توجه به این نکته که در اینترنت چیزی فراموش یا حذف نمی‌شه، آسیب ببینه. قبل از هر چیز باید بدونیم ۲ نوع داده از ما در اینترنت هست که هر کدومشون می‌تونن عمومی یا خصوصی باشند:
۱- داده‌هایی که خودمون ایجادشون کردیم مثل همین پست وبلاگ یا یک عکس در صفحه اینستاگراممون
۲- داده‌هایی که به واسطه رفتار ما در اینترنت ایجاد شده مثل آمار بازدید از یک سایت یا کلیک روی یک لینک
در این نوشته درباره مورد اول یعنی اطلاعاتی که خودمون منتشرشون می‌کنیم صحبت می‌کنم و در نوشته دیگه‌ای درباره داده‌هایی که از رفتار ما ثبت می‌شه خواهم گفت.
حذف محتوای تولیدی ما
وقتی می‌خواهیم محتوای که خودمون ایجادش کردیم رو حذف کنیم معمولاً چه می‌کنیم؟ روی دکمه «حذف» کلیک می‌کنیم. بعد چه اتفاقی می‌افته؟ معمولاً درخواستی برای سرویس‌دهنده ارسال می‌شه تا اون محتوا رو حذف کنه. سرویس‌دهنده اینجا ممکنه داده رو واقعاً حذف کنه یا فقط از دید ما پنهانش کنه ولی به ما بگه که حذفش کردم.
حذف یا پنهان کردن
گاهی وقت‌ها سرویس‌دهنده‌های اینترنتی واقعاً اطلاعات ما رو حذف نمی‌کنند بلکه اون‌ها رو به عنوان «حذف شده» علامت‌گذاری می‌کنند اما همچنان اون داده‌ها اونجا هست و با توجه به اینکه چقدر هویت ما در سرویس‌دهنده مشخص باشه می‌شه اون داده‌ها رو به ما نسبت داد.
اشاره کردم که اطلاعاتی که در اینترنت منتشر می‌کنیم ممکنه عمومی یا خصوصی باشن. مثلاً می‌تونیم یک صفحه عمومی یا خصوصی اینستاگرام داشته باشیم و داخلش عکس‌هامون رو منتشر کنیم. همیشه و همیشه (به خصوص در سرویس‌های بزرگ) یک تاریخچه از فعالیت‌های ما که در کنارش اطلاعات اضافه‌تر (Meta Data) وجود داره ذخیره می‌شه. اینطوریه که اون سرویس‌دهنده می‌دونه فلان ایمیل در فلان تاریخ یک حساب کاربری ساخته و مثلاً این تعداد تصویر یا محتوا منتشر کرده و با چه کسانی در ارتباط بوده و چه چیزهایی رو پسندیده یا مشاهده کرده و مواردی از این دست.
مثال‌ها زیاده. خاطرم پیش یکی از اولین شبکه‌های اجتماعی نسل جدید شبکه اجتماعی Orkut بود. خاطرم هست که وقتی رو به تعطیلی بود هم تصاویری روی سرورهاش بود که به صورت عمومی در دسترس بود هر چند که حساب‌های کاربری مرتبط با اون تصاویر ممکن بود حذف شده باشند. همین حالا می‌تونید در یک مخزن خصوصی در گیت‌هاب و در یک ایشو یک فایل تصویری آپلود کنید و بعد به مد ناشناس مرورگر (در کروم incognito mode) برید و آدرس فایل آپلود شده رو بزنید و ببینید که حتی وقتی به گیت‌هاب وارد نشدید، محتوای آپلود شده در مد ناشناس مرورگر هم قابل نمایشه. البته این به دلیل مجزایی اینطوره اما در نهایت نشون می‌ده که چطور بدون اینکه بدونیم بعضی اطلاعاتی که ثبت می‌کنیم ممکنه حتی عمومی در دسترس باشند.
نسخه پشتیبان از اطلاعات
در سرویس‌های بزرگ اینترنتی اطلاعات به صورت پیوسته backup گرفته می‌شه. این backup ها در سرورهای مختلفی در سرتاسر دنیا پخش می‌شه تا تمرکز نداشته باشه و در زمان بحران بشه ریکاوری انجام داد و حتی اگر یک نسخه از اطلاعات backup به هر دلیلی قابل استفاده نباشه از نسخه دیگه‌ای بشه استفاده کرد.
وقتی backup از اطلاعات گرفته می‌شه اطلاعاتی که تا این لحظه در اون سایت یا سرویس هست یک نسخه جدید ازش تهیه می‌شه. ممکنه ما بعداً اطلاعاتی رو حذف کنیم اما چون backup از اون اطلاعات در گذشته وجود داره عملاً هیچ وقت چیزی که وارد اینترنت می‌کنیم حذف نمی‌شه.
نشت اطلاعات
گرچه درباره تفاوتی که به واسطه یک flag در نمایش عمومی/خصوصی اطلاعات یا در حذف/پنهان کردن اطلاعات می‌شه درست کرد صحبت کردم اما با فرض اینکه اطلاعاتی که وارد کردیم در یک حساب کاربری خصوصی باشند و افراد مشخصی بهش دسترسی داشته باشند باز هم در صورت هک شدن یا نشت اطلاعات، ممکنه همون اطلاعات خصوصی هم به بیرون درز پیدا کنه و به محض اینکه یک نسخه از این اطلاعات در کف اینترنت قرار گرفت دیگه حذفش عملاً غیرممکنه
اسکرین‌شات
در مورد راه‌های مختلفی که حذف اطلاعات ما رو سخت می‌کنه صحبت کردیم ولی خوبه از این هم بگیم که اسکرین‌شات از اطلاعات (چه عمومی و چه خصوصی) حتی بعد از حذف می‌تونه باقی بمونه و عملاً رهگیری و حذف کردنشون غیرممکنه.
اینترنت، یک ماشین کپی بزرگه
مواردی که تا حالا بهشون اشاره کردم رو ممکنه بتونیم با شیوه‌های مختلفی کنترل کنیم. مثلاً اگر رمزگذاری سرتاسری روی اطلاعات وجود داشته باشه شاید موقع نشت اطلاعات یا حتی نسخه‌های پشتیبان کمی خیالمون راحت‌تر باشه. ولی هیچ‌کدوم از این راه‌حل‌ها، صد در صد نیستند هر چند بعضی با تقریب خوبی می‌تونن اطمینان خاطر ایجاد کنند.
باید همیشه به این فکر کنیم که اینترنت یک ماشین کپی بزرگه که هر چیزی که توش قرار می‌دیم رو در صدها نسخه کپی می‌کنه. امکان اشتراک گذاری، بکاپ‌ها، نشت اطلاعات، اسکرین‌شات‌ها و ... همگی باعث می‌شن محتوای ما واقعاً برای خودمون نباشه. دوستی‌ها و روابط تمام می‌شن و اطلاعاتی که فکر می‌کردیم ممکنه خصوصی بمونن، سهوی (مثلاً به خاطر سرقت گوشی یا لپ‌تاپ) یا عمدی ممکنه یک شبه سر از تمام اینترنت در بیارن و آره، این انتقام‌های عمدی حتی اسم هم داره. مراقب پیام‌ها و تصاویری که منتشر می‌کنیم باشیم.